Кеден саласындағы заңдылықты қамтамасыз ету мәселелері қазіргі заман кезеңіндегі өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Аталған мәселелерді теориялық тұрғыдан түсіну Кеден одағы контекстінде, сондай – ақ Еуразиялық экономикалық одақтың (бұдан әрі мәтін бойынша - ЕАЭО) құрылуы 2015 жылғы 1 қаңтардан бастап өзекті болып табылады.

Кеден саласын реттеуге ерекше көңіл бөлінеді. 2017 жылғы 26 желтоқсаннан бастап Қазақстан Республикасында «Қазақстан Республикасындағы кедендік реттеу туралы» Қазақстан Республикасының Кодексі, ЕАЭО Кеден кодексі қолданылады.

Сонымен қатар, «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінде (бұдан әрі мәтін бойынша – ӘҚБтК) кеден саласындағы әкімшілік құқық бұзушылықтардың біліктілігінің негізгі мәселелері талданады.

Кедендік ережелердің жиі кездесетін құқық бұзушылықтарының бірі тауарлар мен көлік құралдарын ЕАЭО кедендік шекарасы арқылы өткізу кезінде тыйым салулар мен шектеулерді қолдану тәртібін сақтамау болып табылады. ӘҚБтК-нің 545-бабында көзделген әкімшілік құқық бұзушылық объектісі тауарлар мен көлік құралдарын ЕАЭО кедендік шекарасы арқылы өткізу тәртібі болып табылады.

Қаралып отырған құқық бұзушылықтың объективті жағы ҚР және (немесе) Кеден одағының заңнамасына сәйкес белгіленген тауарлар мен көлік құралдарын Қазақстан Республикасына әкелуге немесе Қазақстан Республикасынан әкетуге тыйым салулар мен шектеулердің сақталмауынан көрінеді. Қазақстан Республикасынан жекелеген тауарлар мен көлік құралдарын әкелуге және әкетуге мемлекеттік қауіпсіздік, қоғамдық тәртіпті, халықтың имандылығын, адам өмірі мен денсаулығын қорғау, жануарлар мен өсімдіктерді қорғау, қоршаған ортаны қорғау, халықтардың көркемдік, тарихи және археологиялық игілігін қорғау, Меншік құқығын қорғау, тұтынушылардың мүдделерін қорғау, сондай-ақ Қазақстан Республикасының басқа да мүдделерін негізге ала отырып. Егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде немесе Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда мұндай тауарлар мен көлік құралдарын тәркілеу көзделмесе, әкелуге не әкетуге тыйым салынған тауарлар тиісінше Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан тыс жерге дереу әкетілуге не көрсетілген аумаққа қайтарылуға жатады. Бұдан басқа, осы бапқа сәйкес Қазақстан Республикасының кеден аумағына әкелуге немесе көрсетілген аумақтан тыс әкетуге шектелген тауарлар мен көлік құралдарын Қазақстан Республикасының заң актілерінде немесе халықаралық шарттарында белгіленген талаптар сақталған жағдайда Қазақстан Республикасының кеден органдары шығарады. Баяндалғанды ескере отырып, ӘҚБтК-нің 545-бабы бойынша тауарлардың ЕАЭО кедендік шекарасын кесіп өтуі кезінде ғана емес, оларды кедендік ресімдеу кезінде де жасалған құқық бұзушылық саралануы мүмкін.

ӘҚБтК-нің 545-бабында көзделген құқық бұзушылық субъектісі белгіленген тыйымдар мен шектеулерді сақтау міндеті жүктелген тұлға болып табылады. Мұндай тұлға тасымалдаушы (тыйым салулар сақталмаған кезде) не тауарларды ЕАЭО кедендік шекарасы арқылы өткізетін тұлға (тыйым салулар сақталмаған кезде) болып табылады.

Осы бапта көрсетілген талаптарды бұзу тауарларды тәркілей отырып, Жеке тұлғаларға - 15, шағын кәсіпкерлік субъектілеріне немесе коммерциялық емес ұйымдарға - 20, орта кәсіпкерлік субъектілеріне - 30, ірі кәсіпкерлік субъектілеріне-50 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде әкімшілік айыппұл түрінде әкімшілік жауаптылыққа әкеп соғады және (немесе) әкімшілік құқық бұзушылықтың тікелей нысанасы болып табылатын немесе онсыз көлік құралдары.

Әкімшілік материалды жасау ӘҚБтК-нің 804-бабына сәйкес, мемлекеттік кірістер органдарының құзыретіне кіреді. Тәркілеу түрінде қосымша жазалау шараларын қабылдау және қабылдамау сот органдарының құзыреті, өйткені әкімшілік материалды тек сот органдары қарайды.