Жарияланған күні: 06.03.2024 12:34
Өзгертілген күні: 06.03.2024 12:35

Мемлекеттік билік пен басқару органдары қызметінің түрлі бағыттарындағы сыбайлас жемқорлық проблемасы қазіргі уақытта жаһандық және жүйелі сипатқа ие болды. Сыбайлас жемқорлық ұлттық қауіпсіздікке тікелей қауіп төндіреді, біздің елімізде демократия және азаматтық қоғам институттарының дамуына, азаматтардың өздерінің конституциялық құқықтарын іске асыруына кедергі келтіреді. Сонымен қатар, сыбайлас жемқорлық экономиканың, сондай-ақ қаржы жүйесінің  және жалпы Қазақстан Республикасыныың барлық инфрақұрылымының дамуына теріс әсер етеді. Осы және басқа да проблемалардың барлығы мемлекеттік сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясаттың тиімді тетіктерін қалыптастыруын объективті қажет етеді.

Әлеуметтік-экономикалық өзгерістердің басынан бастап біздің елімізде мемлекеттік билік жүйесінде де, оның жекелеген сәттерінде де сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жарияланды.

Парақорлыққа қарсы іс-қимыл - мемлекеттің қазіргі заманғы қылмыстық-құқықтық саясатының басым бағыттарының бірі. Сыбайлас жемқорлық ұғымы латынның «corruption» сөзінен шыққан, ол бүліну немесе пара беру дегенді білдіреді және біртұтас тұжырымдамасы жоқ ең көне құбылыс, өйткені ғылыми, оқу және публицистикалық әдебиеттерде сыбайлас жемқорлықтың әртүрлі ұғымдары бар.

Дүниежүзілік банктің анықтамасы жиі келтіріледі: «сыбайлас жемқорлық» - бұл жеке басының пайдасы үшін мемлекеттік билікті теріс пайдалану. Басқаларға қарағанда жиі келтірілетін тағы бір анықтама – «сыбайлас жемқорлық» - бұл жеке байыту мақсатында лауазымды тұлғаға жүктелген өкілеттіктерді теріс пайдалану.

Сыбайлас жемқорлықтың ең көп таралған түрі – пара алу және пара беру, өйткені олар басқа да әлеуметтік қауіпті салдарды – мемлекеттің мүдделері мен биліктің беделіне елеулі зиян келтірумен, нарықтық экономикаға елеулі зиян келтірумен және т.б. байланысты.

Пара беру оны алумен тығыз байланысты. Егер пара берілмесе, пара алу мүмкін емес. Тиісінше, егер пара нысанасы болып табылатын материалдық құндылықтарды немесе мүліктік сипаттағы пайданы лауазымды адам қабылдамаса, пара берудің аяқталған қылмысы бола алмайды.  

Парақорлық – бұл барлық деңгейдегі мемлекеттік биліктің барлық тармақтарына енетін мәселе. Жемқорлыққа толы мемлекет беделін жоғалтады, ал қоғамның көз алдында бұл құбылыс қоғамда пайда болу және құқықтық нигилизмнің жаһандық ауқымына ие болу түріндегі салдарға әкелу мүмкін, азаматтар мемлекеттік билікке деген сенім жоғалтады.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл: сыбайлас жемқорлықтың алдын алуды және оның себептерін кейіннен жоюды (сыбайлас жемқорлықтың алдын алу), сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті (сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтардың салдарын анықтау, алдын алу, жолын кесу, ашу және жою), сыбайлас жемқорлық көріністерінің салдарын барынша азайтуды және жоюды қамтиды.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың мақсаты қоғамдағы сыбайлас жемқорлықты жою болып табылды.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылды өз құзыреті шегінде барлық мемлекеттік органдар, ұйымдар, квазимемлекеттік сектор субъектілері мен лауазымды адамдар жүргізуге міндетті.